Khái niệm về môi trường đã được thảo luận rất nhiều và từ lâu. Nhìn chung có những quan niệm về môi trường như sau:




- Môi trường bao gồm các vật chất hữu cơ
và vô cơ quanh sinh vật. Theo định nghĩa này thì không thể nào
xác định được môi trường một cách cụ thể, vì mỗi cá thể, mỗi loài,
mỗi chi vẫn có một môi trường và một quần thể, một quần xã lại có một
môi trường rộng lớn hơn.

- Môi trường là những gì cần thiết cho
điều kiện sinh tồn của sinh vật. Theo định nghĩa này thì rất hẹp, bởi vì
trong thực tế có yếu tố này là cần thiết cho loài này nhưng không
cần thiết cho loài kia dù cùng sống chung một nơi, hơn nữa cũng
có những yếu tố có hại hoặc không có lợi vẫn tồn tại và tác động lên cơ
thể và ta không thể loại trừ nó ra khỏi môi trường tự nhiên.

- Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên
và yếu tố vật chất nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh
con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát
triển của con người và thiên nhiên (Điều 1, Luật Bảo Vệ Môi
Trường của Việt Nam, 1993)

- Môi trường là một phần của ngoại cảnh,
bao gồm các hiện tượng và các thực thể của tự nhiên...mà ở đó, cá thể,
quần thể, loài...có quan hệ trực tiếp hoặc gián tiếp bằng các phản ứng
thích nghi của mình (Vũ Trung Tạng, 2000). Từ định nghĩa này ta có thể
phân biệt được đâu là môi trường của loài này mà không phải là môi
trường của loài khác. Chẳng hạn như mặt biển là môi trường của
sinh vật màng nước (Pleiston và Neiston), song không phải là môi
trường của những loài sống ở đáy sâu hàng ngàn mét và ngược lại.

Đối với con người, môi trường chứa
đựng nội dung rộng hơn. Theo định nghĩa của UNESCO (1981) thì môi
trường của con người bao gồm toàn bộ các hệ thống tự nhiên và các hệ
thống do con người tạo ra, những cái hữu hình (đô thị, hồ chứa...) và
những cái vô hình (tập quán, niềm tin, nghệ thuật...), trong đó con
người sống bằng lao động của mình, họ khai thác các tài nguyên thiên
nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu của mình. Như vậy, môi
trường sống đối với con người không chỉ là nơi tồn tại, sinh trưởng và
phát triển cho một thực thể sinh vật là con người mà còn là “khung cảnh
của cuộc sống, của lao động và sự nghỉ ngơi của con người”.

Thuật ngữ Trung Quốc gọi môi
trường là “hoàn cảnh” đó là từ chính xác chỉ điều kiện sống của
cá thể hoặc quần thể sinh vật. Sinh vật và con người không thể tách rời
khỏi môi trường của mình. Môi trường nhân văn (Human environment - môi
trường sống của con người) bao gồm các yếu tố vật lý, hóa học của
đất, nước, không khí, các yếu tố sinh học và điều kiện kinh tế -
xã hội tác động hàng ngày đến sự sống của con người.

Cấu trúc môi trường tự nhiên gồm 4 thành phần cơ bản (4 môi trường chính) như sau :

- Thạch quyển hoặc địa quyển hoặc môi
trường đất (Lithosphere): bao gồm lớp vỏ trái đất có độ dày 60 - 70km
trên phần lục địa và từ 2-8km dưới đáy đại dương và trên đó có các quần
xã sinh vật.

- Thủy quyển (Hydrosphere) hay còn được
gọi là môi trường nước (Aquatic environment): là phần nước của
trái đất bao gồm nước đại dương, sông, hồ, suối, nước ngầm,
băng tuyết, hơi nước trong đất và không khí.

- Khí quyển (Atmosphere) hay môi trường không khí: là lớp không khí bao quanh trái đất.

- Sinh quyển (Biosphere) hay môi trường
sinh vật: gồm động vật, thực vật và con người, là nơi sống của các sinh
vật khác (Sinh vật ký sinh, cộng sinh, biểu sinh ...)

Thao Duong - Theo giáo trình Sinh thái học